فضا نگهدارنده دندان کودک یکی از خدمات محبوب در بهترین دندانپزشکی کودکان اصفهان است که در این مقاله قصد بررسی آن را داریم. دندان ‌های شیری نقش مهمی در رشد و سلامت دهان و دندان کودکان دارند. آنها نه تنها فضای لازم برای رویش دندان ‌های دائمی را حفظ می‌کنند، بلکه به رشد فک و عضلات دهان نیز کمک می‌کنند.

با این حال، گاهی اوقات دندان ‌های شیری زودتر از موعد می‌افتند یا به دلیل پوسیدگی یا ضربه کشیده می‌شوند. در این شرایط، ممکن است فضای خالی ایجاد شده بین دندان‌ ها به مرور زمان توسط دندان ‌های مجاور اشغال شود و فضای کافی برای رویش دندان ‌های دائمی باقی نماند. در چنین شرایطی باید از فضا نگهدارنده دندان کودک استفاده کرد که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت.

فضا نگهدارنده دندان چیست؟

فضا نگهدارنده دندان کودک وسیله ای است که در دهان کودک قرار داده می‌شود تا فضای خالی ایجاد شده توسط دندان ‌های از دست رفته را حفظ کند. این وسیله به دندان ‌های دائمی اجازه می‌دهد تا در محل صحیح خود رویش پیدا کنند و از مشکلات ارتودنسی در آینده جلوگیری می‌کند.

زیرا زمانی که دندان شیری کودک کشیده می شود یا دندانی از کودکان به دلیلی کنده می شود جای خالی آن دندان باعث می شود دندان های مجاور بصورت کج رشد کنند. به همین منظور بعد از افتادن دندان کودک باید وسیله ای جایگزین آن شود تا از بروز چنین مشکلی جلوگیری شود.

انواع فضا نگهدارنده دندان کودکان

انتخاب نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪاردﻧﺪان به عوامل مختلفی مانند سن کودک، تعداد دندان ‌های از دست رفته، موقعیت دندان‌ ها و وضعیت فک و دهان کودک بستگی دارد. اما به طور کلی، دو نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار دﻧﺪان وجود دارد:

• فضا نگهدارنده ‌های ثابت:

این نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار به دندان ‌های مجاور فضای خالی چسبیده می‌شود و به طور دائمی در دهان باقی می‌ماند. ﻓﻀا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های ثابت برای کودکان کوچکتر یا کودکانی که دندان ‌های عقبی خود را از دست داده‌اند مناسب ‌تر هستند.

• فضا نگهدارنده ‌های متحرک:

این نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار توسط کودک می ‌توانند از دهان خارج و دوباره داخل شوند. ﻓﻀا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های متحرک برای کودکان بزرگ ‌تر که می ‌توانند از فضانگهدارنده خود مراقبت کرده و آن را تمیز کنند مناسب ‌تر هستند. این نوع فضا نگهدارنده دندان همانند ارتودنسی متحرک می باشد و باید حداقل در روز 14 ساعت در دهان قرار گیرد. همچنین پس از غذا خوردن باید تمیز شود و در صورتی که مورد استفاده نبود در آب قرار گیرد.

انواع فضا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های ثابت

1. بند و لوپ: این نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار از یک حلقه فلزی تشکیل شده است که دور دندان مجاور فضای خالی قرار می ‌گیرد و یک سیم فلزی به آن متصل می‌شود که در فضای خالی قرار می ‌گیرد.
2. نواحی نگه‌ دارنده: این نوع ﻓﻀﺎﻧﮕه دار از یک سیم فلزی که به دندان ‌های مجاور فضای خالی چسبیده می‌شود تشکیل شده است.
3. قوس زبانی: این نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار از یک سیم فلزی که در پشت دندان‌ ها قرار می ‌گیرد تشکیل شده است.

انواع فضا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های متحرک

1. پلاک‌ های ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار: این نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪاراز یک پلاک پلاستیکی اکریلیک ساخته شده است که به دندان‌ ها متصل می‌شود و فضای خالی را حفظ می‌کند.
2. نگهدارنده ‌های دندانی: این نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪاراز یک سیم فلزی که به دندان‌ ها متصل می‌شود تشکیل شده است و فضای خالی را حفظ می‌کند.

بهترین نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪاردﻧﺪان برای کودک شما توسط دندانپزشک با توجه به شرایط و نیاز های او تعیین خواهد شد. در ادامه چند نکته برای انتخاب ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار دﻧﺪان مناسب برای کودک شما آورده شده است:

• با دندانپزشک کودک خود مشورت کنید. دندانپزشک می‌تواند بهترین نوع ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار را برای کودک شما با توجه به شرایط و نیاز های او تعیین کند.
• به سن و مهارت‌های کودک خود توجه کنید. ﻓﻀا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های ثابت برای کودکان کوچکتر مناسب ‌تر هستند، در حالی که ﻓﻀا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های متحرک برای کودکان بزرگ ‌تر که می ‌توانند از وسیله ارتودنسی خود مراقبت کرده و آن را تمیز کنند مناسب ‌تر هستند.
• هزینه ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار را در نظر بگیرید. ﻓﻀا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های ثابت معمولاً گران ‌تر از ﻓﻀا ﻧﮕﻬﺪارنده‌ های متحرک هستند.
• نظر و ترجیح کودک خود را بپرسید. ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪارنده‌ای را انتخاب کنید که کودک شما با آن راحت باشد و بتواند به خوبی از آن مراقبت کند.

نحوه گذاشتن فضا نگهدارنده دندان کودک

گذاشتن فضا نگهدارنده دندان در دو نوع ثابت و متحرک انجام می‌شود که هر کدام مراحل خاص خود را دارند:

• فضا نگهدارنده ثابت:

1. معاینه و تشخیص: دندانپزشک ابتدا دندان‌ ها و فک کودک را معاینه می‌کند تا نوع و محل مناسب فضا نگهدارنده را تعیین کند.
2. قالب‌گیری: دندانپزشک از دندان‌ ها و فک کودک قالب‌گیری می‌کند تا فضا نگهدارنده به طور دقیق ساخته شود.
3. ساخت فضا نگهدارنده: فضا نگهدارنده در لابراتوار دندانپزشکی ساخته می‌شود.
4. قرار دادن فضا نگهدارنده: دندانپزشک فضا نگهدارنده را در دهان کودک قرار می‌دهد و آن را به دندان ‌های مجاور چسبانده می‌شود.

• فضا نگهدارنده متحرک:

1. معاینه و تشخیص: دندانپزشک ابتدا دندان‌ ها و فک کودک را معاینه می‌کند تا نوع و محل مناسب فضا نگهدارنده را تعیین کند.
2. قالب‌گیری: دندانپزشک از دندان‌ ها و فک کودک قالب‌گیری می‌کند تا فضا نگهدارنده به طور دقیق ساخته شود.
3. ساخت فضا نگهدارنده: فضا نگهدارنده در لابراتوار دندانپزشکی ساخته می‌شود.
4. آموزش به کودک: دندانپزشک نحوه استفاده و مراقبت از فضا نگهدارنده را به کودک آموزش می‌دهد.

آیا قرار دادن فضا نگهدارنده دندان در دهان کودک درد دارد؟

معمولاً گذاشتن فضا نگهدارنده دردناک نیست. در مورد فضا نگهدارنده ‌های ثابت، ممکن است کودک در ابتدا کمی احساس ناراحتی کند، اما این احساس به مرور زمان از بین می‌ رود. در مورد فضا نگهدارنده ‌های متحرک، ممکن است کودک در ابتدا برای صحبت کردن یا غذا خوردن با آن مشکل داشته باشد، اما به مرور زمان به آن عادت می‌کند.

گذاشتن فضا نگهدار چند جلسه طول می‌ کشد؟

گذاشتن فضا نگهدارنده معمولاً در دو جلسه انجام می‌شود. در جلسه اول، دندانپزشک از دندان‌ ها و فک کودک قالب‌گیری می‌کند و در جلسه دوم، فضا نگهدارنده را در دهان کودک قرار می‌دهد.

مزایای استفاده از فضا نگهدارنده

استفاده از فضا نگهدارنده مزایای متعددی دارد، از جمله:

• حفظ فضای خالی برای رویش دندان ‌های دائمی،
• جلوگیری از کج شدن و نامرتب شدن دندان‌ ها،
• جلوگیری از مشکلات ارتودنسی در آینده،
• بهبود ظاهر لبخند،
• افزایش اعتماد به نفس کودک.

معایب استفاده از فضا نگهدارنده

استفاده از فضا نگهدارنده معایب خاصی ندارد، اما ممکن است کودک در ابتدا برای صحبت کردن یا غذا خوردن با آن مشکل داشته باشد. همچنین، فضا نگهدارنده ‌های ثابت نیاز به مراقبت بیشتری دارند تا از پوسیدگی دندان‌ ها جلوگیری شود.

چه زمانی نیاز به فضا نگهدارنده است؟

در موارد زیر ممکن است نیاز به استفاده از فضا نگهدارنده باشد:

• افتادن زودتر از موعد دندان ‌های شیری: اگر دندان شیری زودتر از موعد به دلیل پوسیدگی، ضربه یا بیماری‌های لثه از دست برود، ممکن است نیاز به فضا نگهدارنده باشد تا فضای خالی برای رویش دندان دائمی حفظ شود.
• کشیدن دندان ‌های شیری: در برخی موارد، دندانپزشک ممکن است برای جلوگیری از مشکلات ارتودنسی در آینده، دندان ‌های شیری را قبل از موعد مقرر بکشد. در این شرایط، معمولاً استفاده از فضا نگهدارنده ضروری است.
• وجود نقص مادرزادی در تعداد دندان‌ ها: اگر کودک شما به طور مادرزادی تعداد دندان ‌های کمتری داشته باشد، ممکن است نیاز به فضا نگهدارنده باشد تا فضای خالی برای رویش دندان ‌های دائمی حفظ شود.
• ناهنجاری های فک و دهان: در برخی موارد، ناهنجاری‌های فک و دهان می ‌توانند باعث کمبود فضا برای رویش دندان ‌های دائمی شوند. در این شرایط، ممکن است استفاده از فضا نگهدارنده به همراه سایر درمان‌ها مانند ارتودنسی برای اصلاح ناهنجاری ها و حفظ فضای خالی برای رویش دندان ‌های دائمی ضروری باشد.

آﯾﺎ ﻫﺮ دﻧﺪان ﺷﯿﺮی ﺑﯿﺎﻓﺘﺪ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪارﻧﺪه ﺧﻮاﻫﯿﻢ داﺷﺖ؟

خیر، نیازی به فضا نگهدارنده برای هر دندان شیری که می‌افتد نیست. در واقع، فقط در شرایط خاص، استفاده از فضا نگهدارنده ضروری است.

دلایل عدم نیاز به فضا نگهدارنده برای همه دندان ‌های شیری عبارتند از:

1. رویش طبیعی دندان ‌های دائمی: در بیشتر موارد، دندان ‌های دائمی به طور طبیعی در جای خود رویش پیدا می‌کنند و نیازی به فضا نگهدارنده نیست.
2. جذب ریشه دندان ‌های شیری: ریشه دندان ‌های شیری به طور طبیعی با نزدیک شدن زمان رویش دندان ‌های دائمی، جذب می‌شوند. این امر باعث ایجاد فضای کافی برای رویش دندان ‌های دائمی می‌شود.
3. حرکت دندان ‌های مجاور: در برخی موارد، دندان ‌های مجاور فضای خالی ایجاد شده توسط دندان شیری افتاده به سمت آن حرکت می‌کنند. اما اگر این حرکت جزئی باشد، معمولاً مشکلی ایجاد نمی‌کند و دندان ‌های دائمی می ‌توانند به طور طبیعی در جای خود رویش پیدا کنند.

مراقبت‌های بعد از فضا نگهدارنده دندان کودک

مراقبت های بعد از فضا نگهدارنده به نوع آن (ثابت یا متحرک) بستگی دارد. اما مراقبت‌های عمومی پس از قرار دادن فضا نگهدارنده دندان عبارتند از:

• مراجعه منظم به دندانپزشک: برای بررسی فضا نگهدارنده و اطمینان از سالم بودن آن و حفظ فضای خالی، باید به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید.

• خودداری از خوردن غذاهای سخت و چسبنده: این نوع غذاها می ‌توانند به فضا نگهدارنده آسیب برسانند.

• عدم دستکاری فضا نگهدارنده: از خم کردن یا جدا کردن سیم‌ها و اجزای فضا نگهدارنده خودداری کنید.

مراقبت‌های خاص برای فضا نگهدارنده ‌های ثابت:

• تمیز کردن فضا نگهدارنده ثابت: این نوع فضا نگهدارنده دندان باید با مسواک نرم و خمیر دندان به طور منظم تمیز شود. همچنین می‌توانید از نخ دندان مخصوص ارتودنسی برای تمیز کردن زیر سیم‌ها و اطراف فضا نگهدارنده استفاده کنید.
• خودداری از جویدن ناخن: جویدن ناخن می‌تواند به سیم‌ها و اجزای فضا نگهدارنده آسیب برساند.
• استفاده از محافظ دهان: در هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی، از محافظ دهان برای جلوگیری از آسیب به فضا نگهدارنده استفاده کنید.

مراقبت‌های خاص برای فضا نگهدارنده ‌های متحرک:

• تمیز کردن فضا نگهدارنده متحرک:باید بعد از هر وعده غذایی با آب و صابون شسته شود. همچنین می‌توانید از محلول‌های تمیز کننده مخصوص فضا نگهدارنده ‌های متحرک استفاده کنید.
• حفظ و نگهداری: فضا نگهدارنده متحرک را باید در یک جعبه مخصوص نگهداری کنید تا از گم شدن یا آسیب دیدن آن جلوگیری شود.
• استفاده صحیح: فضا نگهدارنده متحرک را فقط طبق دستور دندانپزشک استفاده کنید.

در صورت بروز هر گونه مشکل یا علائمی مانند درد، ناراحتی، لق شدن فضا نگهدارنده، یا تغییر رنگ سیم‌ها، فوراً به دندانپزشک مراجعه کنید. با مراقبت مناسب، فضا نگهدارنده دندان می‌تواند به حفظ فضای خالی برای رویش دندان ‌های دائمی کودک شما کمک کند و از مشکلات ارتودنسی در آینده جلوگیری کند.

ﺗﺎ ﭼﻪ ﻣﺪت ﺑﺎﯾﺪ از ﻓﻀﺎ ﻧﮕﻬﺪار دﻧﺪان اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد؟

مدت زمان استفاده از فضا نگهدار دندان کودک به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

1. دلیل استفاده از فضا نگهدار: اگر فضا نگهدار برای حفظ فضای خالی ناشی از افتادن زودتر از موعد دندان شیری استفاده شده باشد، باید تا زمانی که دندان دائمی زیر آن رویش کند و جای خود را در قوس دندانی پیدا کند، در دهان کودک باقی بماند. این زمان می تواند از چند ماه تا چند سال طول بکشد.
2. نوع فضا نگهدار: فضا نگهدارها انواع مختلفی دارند، از جمله ثابت و متحرک. فضا نگهدارهای ثابت به طور دائمی به دندان های مجاور چسبیده می شوند و تا زمانی که دندانپزشک آنها را بردارد، در دهان باقی می مانند. فضا نگهدارهای متحرک را می توان برای تمیز کردن و غذا خوردن از دهان خارج کرد. به طور کلی، فضا نگهدارهای ثابت برای مدت زمان طولانی تری نسبت به فضا نگهدارهای متحرک قابل استفاده هستند.
3. سن کودک: اگر کودک در سنین پایین تری دندان شیری خود را از دست بدهد، ممکن است به مدت زمان بیشتری به فضا نگهدار نیاز داشته باشد تا فضای کافی برای رویش دندان دائمی حفظ شود.

به طور کلی، دندانپزشک معالج با توجه به شرایط و نیاز های هر کودک، بهترین زمان برای برداشتن فضا نگهدار را تعیین می کند. در اینجا چند نکته کلی در مورد زمان استفاده از فضا نگهدار دندان کودک آورده شده است:

• برای دندان های نیش: به طور کلی، فضا نگهدار برای دندان های نیش تا زمانی که دندان های نیش دائمی شروع به رویش کنند، در دهان باقی می ماند. این زمان معمولاً بین 11 تا 13 سالگی است.
• برای دندان های آسیاب: فضا نگهدار برای دندان های آسیاب معمولاً تا زمانی که دندان های آسیاب دائمی اول و دوم رویش کنند، در دهان باقی می ماند. این زمان معمولاً بین 6 تا 12 سالگی است.

سخن پایانی

فضای نگهدارنده دندان می تواند ابزاری مفید برای حفظ سلامت دهان و دندان کودکان باشد. اگر کودکی زودتر از حد معمول دندان شیری خود را از دست بدهد، استفاده از فضا نگهدارنده دندان همراه با مشورت دندانپزشک بسیار مهم است. در این مقاله سعی داشتیم تا تمامی موارد مهم درمورد فضا نگهدارنده دندان کودک را عنوان کنیم.

انتخاب دندانپزشک مناسب برای کودکان بسیار مهم است. دندانپزشکی که با کودکان صبور و مهربان باشد و تجربه کافی در درمان دندان های کودکان داشته باشد، می تواند تجربه ای مثبت برای کودک شما رقم بزند. انتخاب دندانپزشک مناسب برای فرزندتان یکی از مهم ترین تصمیماتی است که می توانید به عنوان والدین بگیرید. دکتر مهدی کچویی و دکتر راضیه کامران، دو دندانپزشک متخصص و مجرب در اصفهان هستند که با ارائه خدمات دندانپزشکی به کودکان و نوجوانان، تجربه ای خوشایند و بدون استرس را برای آنها رقم می زنند.

سوالات متداول

1) آیا فضا نگهدار به دندان کودک آسیب می‌زند؟

خیر، فضا نگهدار به دندان کودک آسیب نمی‌زند. فضا نگهدارها از جنس فلز یا پلاستیک هستند و به گونه ای طراحی شده اند که به دندان ها بچسبند و هیچ گونه آسیبی به آنها وارد نکنند. در واقع، فضا نگهدارها برای حفظ فضای خالی در دهان کودک و جلوگیری از حرکت دندان های مجاور به سمت آن فضا استفاده می شوند. این کار به نوبه خود به رویش صحیح دندان های دائمی در جایگاه مناسب خود کمک می کند.

2) چه زمانی کودک نیاز به استفاده از فضا نگهدار دارد؟

کودک در شرایط زیر ممکن است به استفاده از فضا نگهدار نیاز داشته باشد:

• افتادن زودتر از موعد دندان شیری: اگر دندان شیری کودک قبل از اینکه دندان دائمی زیر آن رویش پیدا کند، از دست برود، ممکن است فضای خالی آن توسط دندان های مجاور اشغال شود. در این صورت، فضا نگهدار برای حفظ فضای خالی تا زمان رویش دندان دائمی استفاده می شود.

• کشیدن دندان شیری: در برخی موارد، ممکن است لازم باشد دندان شیری کودک به دلیل پوسیدگی شدید یا عفونت کشیده شود. در این صورت، فضا نگهدار برای حفظ فضای خالی تا زمان رویش دندان دائمی استفاده می شود.

• ناهنجاری های دندانی: در برخی موارد، ممکن است به دلیل ناهنجاری های دندانی، فضای کافی برای رویش دندان های دائمی وجود نداشته باشد. در این صورت، فضا نگهدار برای ایجاد فضای لازم برای رویش دندان های دائمی استفاده می شود.